Bắt đầu triển khai Chương trình giáo dục phổ thông mới từ năm học 2020-2021

Theo đó, Lộ trình thực hiện của Chương trình giáo dục phổ thông sẽ bắt đầu từ năm học 2020-2021, cụ thể như sau:

• Từ năm học 2020-2021 đối với lớp 1.
• Từ năm học 2021-2022 đối với lớp 2 và lớp 6.
• Từ năm học 2022-20213 đối với lớp 3, lớp 7 và lớp 10.
• Từ năm học 2023-2024 đối với lớp 4, lớp 8 và lớp 11.
• Từ năm học 2024-2025 đối với lớp 5, lớp 9 và lớp 12.

Đồ họa lộ trình thực hiện CTGDPT mới. Ảnh: BBT Sở GD&ĐT Bắc Giang.

Như vậy, so với Nghị quyết số 88/2014/QH13 ngày 28/11/2014 của Quốc hội 13 về Đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông lộ trình thực hiện bị chậm hơn 02 năm, lý do đã được Bộ GD&ĐT báo cáo giải trình, xin phép và được Chính phủ, Quốc hội đồng ý tại Chỉ thị số 16/CT-TTG ngày 18/6/2018 của Thủ tướng Chính phủ Về đẩy mạnh thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông. Theo Thông tư 32, sau 05 năm kể từ năm học 2020-2021 Chương trình giáo dục phổ thông sẽ được triển khai cuốn chiếu hết cả 3 cấp học với tất cả các khối lớp.

Nội dung Chương trình giáo dục phổ thông bao gồm Chương trình tổng thể và Chương trình môn học và hoạt động giáo dục, trong đó:

+ Chương trình tổng thể quy định những vấn đề chung nhất, có tính chất định hướng của chương trình giáo dục phổ thông, bao gồm quan điểm xây dựng chương trình, mục tiêu chương trình giáo dục phổ thông và mục tiêu chương trình từng cấp học, yêu cầu cần đạt về phẩm chất chủ yếu và năng lực cốt lõi của học sinh cuối mỗi cấp học, hệ thống môn học và hoạt động giáo dục, thời lượng của từng môn học và hoạt động giáo dục, định hướng nội dung giáo dục bắt buộc ở từng cấp học đối với tất cả học sinh trên phạm vi toàn quốc, định hướng về phương pháp giáo dục và đánh giá kết quả giáo dục, điều kiện thực hiện chương trình giáo dục phổ thông.

+ Chương trình môn học và hoạt động giáo dục sẽ xác định vị trí, vai trò môn học và hoạt động giáo dục trong thực hiện mục tiêu giáo dục phổ thông, mục tiêu và yêu cầu cần đạt, nội dung giáo dục cốt lõi của môn học và hoạt động giáo dục ở mỗi lớp học hoặc cấp học đối với tất cả học sinh trên phạm vi toàn quốc, định hướng kế hoạch dạy học môn học và hoạt động giáo dục ở mỗi lớp và mỗi cấp học, phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục, đánh giá kết quả giáo dục của môn học và hoạt động giáo dục.

Những phẩm chất và năng lực được hình thành:

+ Về phẩm chất: Chương trình giáo dục phổ thông mới nhằm mục tiêu hình thành và phát triển cho học sinh 05 phẩm chất chủ yếu: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm.

+ Về năng lực: có 03 năng lực chung được hình thành, phát triển thông qua tất cả các môn học và hoạt động giáo dục: năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo.

Ngoài ra, qua các môn học và hoạt động giáo dục, những năng lực đặc thù sẽ được hình thành, phát triển như: năng lực ngôn ngữ, năng lực tính toán, năng lực khoa học, năng lực công nghệ, năng lực tin học, năng lực thẩm mĩ, năng lực thể chất.

Bên cạnh việc hình thành, phát triển các năng lực chung và năng lực đặc thù, Chương trình giáo dục phổ thông còn góp phần phát hiện, bồi dưỡng những năng lực đặc biệt (năng khiếu) của học sinh.

Hai giai đoạn của Chương trình giáo dục phổ thông mới:

+ Giai đoạn giáo dục cơ bản (từ lớp 1 đến lớp 9): nhằm trang bị cho học sinh tri thức, kĩ năng nền tảng; hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu và năng lực cốt lõi; chuẩn bị tâm thế cho việc thích ứng với những thay đổi nhanh chóng và nhiều mặt của xã hội tương lai; đáp ứng yêu cầu phân luồng sau trung học cơ sở theo các hướng: học lên trung học phổ thông, học nghề hoặc tham gia cuộc sống lao động.

+ Giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp (từ lớp 10 đến lớp 12): nhằm phát triển năng lực theo sở trường, nguyện vọng của từng học sinh, bảo đảm học sinh tiếp cận nghề nghiệp, chuẩn bị cho giai đoạn học sau giáo dục phổ thông có chất lượng hoặc tham gia cuộc sống lao động.

Hệ thống môn học và hoạt động giáo dục của Chương trình giáo dục phổ thông gồm 3 loại sau:

+ Môn học và hoạt động giáo dục bắt buộc: là môn học mà mọi học sinh đều phải học và hoạt động giáo dục mà mọi học sinh đều phải tham gia.

+ Môn học tự chọn: là môn học không bắt buộc, được học sinh chọn theo nguyện vọng.

+ Môn học lựa chọn: là môn học được học sinh chọn theo định hướng nghề nghiệp.

Đối với cấp tiểu học: có 11 môn học bắt buộc (bao gồm Tiếng Việt, Toán, Ngoại ngữ 1, Đạo đức, Tự nhiên và Xã hội, Lịch sử và Địa lý, Khoa học, Tin học và Công nghệ, Giáo dục thể chất, Nghệ thuật, Hoạt động trải nghiệm) và 2 môn học tự chọn (Tiếng dân tộc thiểu số, Ngoại ngữ 1). Tuy nhiên ở mỗi khối lớp, số lượng môn học bắt buộc khác nhau, và đều có sự giảm tải các môn học so với chương trình hiện hành: Lớp 1 và lớp 2 có 7 môn học (giảm 3 môn); Lớp 3 có 9 môn học (giảm 1 môn); Lớp 4 và lớp 5 có 10 môn học (giảm 1 môn).

Có 06 môn học bắt buộc thực hiện trong cả cấp tiểu học: Tiếng Việt, Toán, Đạo đức, Giáo dục thể chất, Nghệ thuật (bao gồm Âm nhạc, Mĩ thuật) và Hoạt động trải nghiệm.

Đối với cấp THCS: có 12 môn học bắt buộc, bao gồm Ngữ văn, Toán, Ngoại ngữ 1, Giáo dục công dân, Lịch sử và Địa lý, Khoa học tự nhiên, Công nghệ, Tin học, Giáo dục thể chất, Nghệ thuật (gồm Âm nhạc và Mĩ thuật), Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp; Nội dung giáo dục địa phương và 2 môn học tự chọn (Tiếng dân tộc thiểu số, Ngoại ngữ 2). Về số lượng môn học bắt buộc, điểm khác biệt so với cấp tiểu học là các môn học bắt buộc và Nội dung giáo dục địa phương được thực hiện ở tất cả các khối lớp, dĩ nhiên với số tiết khác nhau.

Đối với cấp THPT: cả 3 khối lớp 10, 11 và 12 đều chỉ có 5 môn học bắt buộc bao gồm: Ngữ văn, Toán, Ngoại ngữ 1, Giáo dục thể chất, Giáo dục quốc phòng và an ninh và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cũng là hoạt động giáo dục bắt buộc. Có 2 môn học tự chọn (Tiếng dân tộc thiểu số, Ngoại ngữ 2).

Điểm mới ở cấp THPT là hệ thống các môn học lựa chọn bao gồm 3 nhóm với thời lượng mỗi môn 70 tiết/năm/lớp: Nhóm môn khoa học xã hội: gồm Lịch sử, Địa lý, Giáo dục kinh tế và pháp luật; nhóm môn khoa học tự nhiên: gồm Vật lý, Hóa học, Sinh học; nhóm môn công nghệ và nghệ thuật: gồm Công nghệ, Tin học, Âm nhạc, Mĩ thuật.

Ở 3 nhóm môn này, học sinh phải lựa chọn ít nhất 5 môn, mỗi nhóm ít nhất 01 môn học. Về điểm này, đang có nhiều ý kiến băn khoăn về cách cho học sinh đăng ký lựa chọn môn học và tổ chức giờ học như thế nào cho phù hợp trong thực tế để tránh gây xáo trộn.

Ngoài ra, ở cấp THPT, Chương trình còn thiết kế Chuyên đề học tập lựa chọn nhằm thực hiện yêu cầu phân hóa sâu, giúp học sinh tăng cường kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức giải quyết một số vấn đề của thực tiễn, đáp ứng yêu cầu định hướng nghề nghiệp.

Chương trình giáo dục phổ thông mới đã kế thừa 6 điểm ở chương trình giáo dục phổ thông hiện hành

- Thứ nhất, về mục tiêu giáo dục: coi mục tiêu giáo dục phổ thông là giáo dục con người toàn diện, giúp học sinh phát triển hài hòa về đức, trí, thể, mĩ.

- Thứ hai, về phương châm giáo dục: kế thừa các nguyên lí giáo dục nền tảng như “Học đi đôi với hành”, “Lí luận gắn liền với thực tiễn”, “Giáo dục ở nhà trường kết hợp với giáo dục ở gia đình và xã hội”.

- Thứ ba, về nội dung giáo dục: bên cạnh một số kiến thức được cập nhật để phù hợp với những thành tựu mới của khoa học - công nghệ và định hướng mới của chương trình, kiến thức nền tảng của các môn học trong Chương trình mới chủ yếu là những kiến thức cốt lõi, tương đối ổn định trong các lĩnh vực tri thức của nhân loại, được kế thừa từ Chương trình GDPT hiện hành, nhưng được tổ chức lại để giúp học sinh phát triển phẩm chất và năng lực một cách hiệu quả hơn.

- Thứ tư, về hệ thống môn học: trong chương trình mới, vẫn kế thừa các môn học truyền thống như Tiếng Việt (Ngữ văn), Toán, Ngoại ngữ, … song có một số môn học và hoạt động giáo dục mới hoặc bố cục lại để mang tên mới là: Tin học và Công nghệ ở cấp tiểu học; Lịch sử và Địa lí, Khoa học tự nhiên ở cấp THCS; Giáo dục kinh tế và pháp luật ở cấp THPT; Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở các cấp THCS, THPT.

Việc đổi tên môn Kĩ thuật ở cấp tiểu học thành Tin học và Công nghệ là do chương trình mới bổ sung phần Tin học và tổ chức lại nội dung phần Kĩ thuật. Tuy nhiên, thực tế trong chương trình hiện hành, môn Tin học đã được dạy từ lớp 3 như một môn học tự chọn; còn trong Chương trình mới, môn Tin học là môn học bắt buộc với học sinh từ lớp 3.

Ở cấp THCS, môn Khoa học tự nhiên được xây dựng trên cơ sở tích hợp kiến thức của các ngành vật lí, hóa học, sinh học và khoa học Trái Đất; môn Lịch sử và Địa lí được xây dựng trên cơ sở tích hợp kiến thức của các ngành lịch sử, địa lí; vì thế học sinh đã học môn Khoa học, môn Lịch sử và Địa lí ở cấp tiểu học, không gặp khó khăn trong việc tiếp tục học các môn này. Chương trình hai môn học này được thiết kế theo các mạch nội dung phù hợp với chuyên môn của giáo viên dạy đơn môn hiện nay nên cũng không gây khó khăn cho giáo viên trong thực hiện.

Hoạt động trải nghiệm hoặc Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở cả ba cấp học cũng là một nội dung quen thuộc vì được xây dựng trên cơ sở các hoạt động giáo dục tập thể như chào cờ, sinh hoạt lớp, sinh hoạt Sao Nhi đồng, Đội TNTP Hồ Chí Minh, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Hội liên hiệp Thanh niên Việt Nam và các hoạt động tham quan, lao động, hướng nghiệp, thiện nguyện, phục vụ cộng đồng,… trong chương trình hiện hành.

- Thứ năm, về thời lượng dạy học: tuy chương trình mới có thực hiện giảm tải so với chương trình hiện hành nhưng những tương quan về thời lượng dạy học giữa các môn học không có sự xáo trộn.

- Thứ sáu, về phương pháp giáo dục: chương trình mới định hướng phát huy tính tích cực của học sinh, khắc phục nhược điểm của phương pháp truyền thụ một chiều. Nhưu từ nhiều năm nay, Bộ GD&ĐT đã phổ biến và chỉ đạo áp dụng nhiều phương pháp giáo dục mới (như mô hình trường học mới, phương pháp bàn tay nặn bột, giáo dục STEM,…); do đó, hầu hết giáo viên các cấp học đã được làm quen, nhiều giáo viên đã vận dụng thành thạo các phương pháp giáo dục mới.

Một số điểm khác biệt của Chương trình giáo dục phổ thông mới so với chương trình hiện hành

Để thực hiện mục tiêu đổi mới, Chương trình GDPT mới vừa kế thừa và phát triển những ưu điểm của Chương trình GDPT hiện hành, vừa khắc phục những hạn chế, bất cập của chương trình này. Những điểm cần khắc phục cũng chính là những khác biệt chủ yếu của chương trình mới so với chương trình hiện hành, cụ thể như sau:

- Một là, Chương trình mới được xây dựng theo mô hình phát triển năng lực và phẩm chất người học, còn Chương trình hiện hành được xây dựng theo định hướng nội dung, nặng về truyền thụ kiến thức, chưa chú trọng giúp học sinh vận dụng kiến thức học được vào thực tiễn. Theo mô hình hiện hành, kiến thức vừa là “chất liệu”, “đầu vào” vừa là “kết quả”, “đầu ra” của quá trình giáo dục, vì vậy, học sinh phải học và ghi nhớ rất nhiều nhưng khả năng vận dụng vào đời sống rất hạn chế. Còn Chương trình mới được xây dựng theo mô hình phát triển năng lực, thông qua những kiến thức cơ bản, thiết thực, hiện đại và các phương pháp tích cực hóa hoạt động của người học, giúp học sinh hình thành và phát triển những phẩm chất và năng lực mà nhà trường và xã hội kì vọng. Theo cách tiếp cận này, kiến thức được dạy học không nhằm mục đích tự thân; giáo dục không phải để truyền thụ kiến thức mà nhằm giúp học sinh hoàn thành các công việc, giải quyết các vấn đề trong học tập và đời sống nhờ vận dụng hiệu quả và sáng tạo những kiến thức đã học. Quan điểm này được thể hiện nhất quán ở nội dung giáo dục, phương pháp giáo dục và đánh giá kết quả giáo dục.

- Hai là, Chương trình mới chú trọng giáo dục định hướng nghề nghiệp, còn ở Chương trình hiện hành việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh, ngay cả ở cấp THPT chưa được xác định rõ ràng. Chương trình giáo dục phổ thông mới phân biệt rõ hai giai đoạn: giai đoạn giáo dục cơ bản (từ lớp 1 đến lớp 9) và giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp (từ lớp 10 đến lớp 12). Trong giai đoạn giáo dục thứ hai, bên cạnh một số môn học và hoạt động giáo dục bắt buộc, học sinh được lựa chọn những môn học và chuyên đề học tập phù hợp với sở thích, năng lực và định hướng nghề nghiệp của mình.

- Ba là, trong Chương trình hiện hành, sự kết nối giữa chương trình các cấp học trong một môn học và giữa chương trình các môn học chưa chặt chẽ; một số nội dung giáo dục bị trùng lặp, chồng chéo hoặc chưa thật sự cần thiết đối với học sinh phổ thông. Còn Chương trình mới, chú ý hơn đến tính kết nối giữa chương trình của các lớp học, cấp học trong từng môn học và giữa chương trình của các môn học trong từng lớp học, cấp học.

- Bốn là, Chương trình giáo dục phổ thông hiện hành thiếu tính mở nên hạn chế khả năng chủ động và sáng tạo của địa phương và nhà trường cũng như của tác giả sách giáo khoa và giáo viên. Chương trình giáo dục phổ thông mới bảo đảm định hướng thống nhất và những nội dung giáo dục cốt lõi, bắt buộc đối với học sinh toàn quốc, đồng thời trao quyền chủ động và trách nhiệm cho địa phương và nhà trường trong việc lựa chọn, bổ sung một số nội dung giáo dục và triển khai kế hoạch giáo dục phù hợp với đối tượng giáo dục và điều kiện của địa phương, của cơ sở giáo dục, góp phần bảo đảm kết nối hoạt động của nhà trường với gia đình, chính quyền và xã hội.

Nhìn chung, Chương trình giáo dục phổ thông mới đã tiếp thu kinh nghiệm của nhiều quốc gia có nền giáo dục phát triển; trên cơ sở khắc phục những hạn chế, bất cập của Chương trình hiện hành. Rất nhiều điểm mới của Chương trình giáo dục phổ thông mới đã và đang được dư luận quan tâm với kỳ vọng khi được áp dụng trong thực tế sẽ đáp ứng được mục tiêu đổi mới theo như Nghị quyết số 88/2014/QH13 ngày 28/11/2014 của Quốc hội 13: “Đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hòa đức, trí, thể, mỹ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh”, góp phần hoàn thành các mục tiêu, nhiệm vụ của Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về đổi mới căn bản và toàn diện GD&ĐT.

Tất nhiên, để thực hiện Chương trình vào năm 2020, còn rất nhiều vấn đề cần chuẩn bị, nhất là chuẩn bị đội ngũ giáo viên (dạy Tin học, Ngoại ngữ, môn tích hợp, dạy những môn học mới), cơ sở vật chất đảm bảo việc thực hiện Chương trình, sách giáo khoa, tập huấn triển khai thực hiện,… Ngày 09/01/2018, Bộ GD&ĐT sẽ tổ chức Hội nghị trực tuyến với 63 tỉnh, thành phố nhằm thống nhất quan điểm chỉ đạo và triển khai thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông mới trong toàn quốc. Chúng tôi sẽ tiếp tục thông tin thêm về việc triển khai Chương trình giáo dục phổ thông trong những tin bài tiếp sau.

Xem chi tiết Thông tư 32 tại đây.

Nguồn: Website Sở GD&ĐT (http://bacgiang.edu.vn)

Phòng GD&ĐT TP Bắc Giang